Katwijk aan Zee, P.K.N. Nederlandse Hervormde Nieuwe Kerk (80/IV/P, 1983)

Katwijk aan Zee, P.K.N. Nederlandse Hervormde Nieuwe Kerk (80/IV/P, 1983) Maarten Rog

"Wie tot zo'n prestatie in staat is, heeft de vonk van het genie in zich"    Feike Asma

"De heer Van den Heuvel is een orgelbouwer van de hoogste orde"  André Isoir

"Met het orgel te Katwijk vond een nieuwe en belangrijke omwenteling plaats in de orgelbouw ~ het neo barok 'terrorisme' blijkt vergeten....en dat werd tijd...! Er is geen enkele twijfel dat Van den Heuvel bij het bouwen van nieuwe instrumenten andere aspekten van zijn sterke persoonlijkheid zal onthullen en daardoor instrumenten zal opleveren waarop men eindelijk grote muziekwerken van het romantische repertoire zal kunnen interpreteren, zonder bedrogen te worden in de muziekale intenties"   Louis Robilliard

"Van harte gefeliciteerd met dit fantastische instrument"  Klaas Jan Mulder

"Met een improvisatie over de 8e Psalm heb ik vandaag afscheid genomen van een orgel dat me buitengewoon heeft geïnspireerd"   Albert de Klerk

"Het ideale orgel voor het meest brede repertoire....hier is geen sprake van bekrompenheid maar van een brede kleurwaaier die inspiratiemogelijkheden biedt aan toekomstige componisten en improvisatoren"   Odile Pierre

Het orgel in Katwijk aan Zee overtuigde de "Societé Académique d'Arts et Lettres" in Parijs zodanig dat zij hun "Médaille d'Argent" aan Jan L. van den Heuvel uitreikten in 1984 voor zijn aandeel in de franse orgelbouw kunst.

 

De kerk

De Nieuwe Kerk werd aan het eind van de 19e eeuw gebouwd met een oppervlakte verhouding van 4:5. Het orgel bevindt zich aan de lange zijde van de kerk. De akoestiek heeft slechts een korte galm: ongeveer 1 seconde als de kerk leeg is.

Het orgel

Het vorige orgel was het werk van fa. G. van Leeuwen en was opgesteld in de oude kas van Johann Daniel Nolting uit 1822 die origineel was gemaakt voor de Boerenkerk in Nijmegen. In 1887 werd dit orgel verkocht aan de Nieuwe Kerk in Katwijk aan Zee. Het orgel van Van Leeuwen was een product uit de veertiger jaren met pneumatische tractuur.  
 
In 1979 werd het contract getekend met orgelbouwer J.L. van den Heuvel om een nieuw orgel te bouwen in de oude kas. Bij Nolting was de speeltafel in de toren gesitueerd. Bij van Leeuwen stond de speeltafel op een gaanderij naast het orgel. de orgelkast van het Positief werd teruggeplaatst van de Hoofdkas zodat er ruimte ontstond voor de 4-klaviers speeltafel.

In 1981, na een periode van ontwerp en berekeningen, starte de orgelbouwer met de bouw van het orgel. Eind october 1982 was het orgel, voor zover de ruimte dat toeliet, opgebouwd in de montage hal (later bouwde van den Heuvel een grotere montagehal geschikt voor grote 32-voets orgels).  Gelijktijdig werd de oude kas zorgvuldig gerestaureerd. In december van dat zelfde jaar werd het orgel opgebouwd in de kerk en op 19 mei 1983 kon het orgel tijdens een kerkdienst in gebruik worden genomen door organist Jaap van Rijn die ook betrokken was als adviseur. Een dag later presenteerde Daniel Roth (Parijs) het orgel voor het publiek.

Het Van den Heuvel orgel is bijna geheel nieuw: uiteindelijk werden slechts vier registers uit het oude Nolting orgel overgenomen. 
Het orgel heeft vier manualen met 56 toetsen en een pedaal met 30 toetsen. Het Positif heeft 18 stemmen, het Grand-Orgue 19 stemmen, het Récit Expressif 18 stemmen, het Echo 7 stemmen, het Chamade 4 stemmen en het Pédale 14 stemmen, tezamen 80 stemmen en 5.168 pijpen. Opmerkelijk is de aanwezigheid van drie maal een 8 sterke Cornet Composée: vanuit de 32' in het Pédale, vanuit de 16' in het Grand-Orgue en vanuit de 8' in het Positif.

De toets- en registertractuur zijn geheel mechanisch. De toetstractuur wordt ondersteund door Barker machines voor het Pédale, Grand-Orgue en Récit Expressif

De speeltafel is zeer rijk uitgevoerd en gebouwd in Frans romantische traditie met de grondstemmen (Jeux de Fond) aan de linker zijde en de combinatiestemmen (Jeux de Combinaison) aan de rechter zijde.

De interne opbouw van het instrument kende enige problemen daar de eigenlijk orgelkas relatief klein is. Het merendeel van het orgel bevindt zich dan ook in de achterliggende toren. De front foto laat de jaloezieën boven de orgelkas in de toren muur zien. Achter deze jaloezieën is het Récit Expressif geplaatst op twee windladen. Onder het Récit Expressif vinden we het Chamade werk. Het Grand-Orgue, eveneens op twee laden, is centraal in het midden van het orgel opgesteld, ter hoogte van de voetlijst van de hoofdkas. Boven de speeltafel maar onder het Grand-Orgue bevindt zich het Echo samen met de Barker machines. Aan weerszijde van het Grand-Orgue staan de tongwerken van het Pédale, achter het Grand-Orgue de grondstemmen en labiale combinatiestemmen. Het Positif is als Positif de Dos (Rugwerk) uitgevoerd.

De windvoorziening van alle werken bestaat uit 11 balgen en 4 windmachines. De drukken zijn als volgt:

  • Grand Orgue: 87 mm
  • Positif: 74 mm
  • Récit Expressif: 94 mm
  • Echo: 70 mm
  • Chamade: 116 mm
  • Pédale:
    Gedekte grondstemmen 32' & 16': 91 mm
    Open grondstemmen 16', 10 2/3' & 8': 100 mm
    Labiale combinatiestemmen 6 2/5'-4': 88 mm
    Tongwerken: 105 mm
  • Barker machines: 124 mm

Aanvullende informatie

  • Werkzaamheden: Nieuwbouw
  • Locatie: Katwijk aan Zee
  • Ingebruikname: donderdag 19 mei 1983
  • Dispositie:

    Pédale, C-f1

    Jeux de Fond
    Soubasse 32'
    Contrebasse 16'
    Soubasse 16'
    Grosse Quinte 10 2/3'
    Flûte 8'
    Violoncelle 8'

    Jeux de Combinaison
    Grosse Tierce 6 2/5'
    Quinte 5 1/3'
    Septième 4 4/7'
    Flûte 4'
    Contrebombarde 32'
    Bombarde 16'
    Trompette 8'
    Clairon 4'






    Positif (I), C-g3

    Montre 8'
    Bourdon 8'
    Quintaton 8'
    Prestant 4'
    Flûte Douce 4'
    Nasard 2 2/3'
    Doublette 2'
    Quarte de Nasard 2'
    Tierce 1 3/5'
    Larigot 1 1/3'
    Septième 1 1/7'
    Piccolo 1'
    Plein-Jeu 5r. 1'
    Sesquialtera 2r.
    Basson* 16'
    Trompette* 8'
    Cromorne 8'
    Clairon* 4'





    Grand-Orgue (II), C-g3

    Jeux de Fond
    Montre 16'
    Bourdon 16'
    Montre 8'
    Salicional 8'
    Flûte Harmonique 8'
    Flûte à Cheminée 8'
    Prestant 4'
    Flûte à Bec 4'
    Doublette 2'

    Jeux de Combinaison
    Grosse Quinte 5 1/3'
    Grosse Tierce 3 1/5'
    Quinte 2 2/3'
    Septième 2 2/7'
    Cymbale 4r. 2/3'
    Fourniture 5r. 2'
    Cornet 5r. 8'
    Bombarde 16'
    Trompette 8'
    Clairon 4'

    Récit Expressif (III), C-g3

    Jeux de Fond
    Quintaton 16'
    Flûte Traversière 8'
    Viole de Gambe 8'
    Voix Céleste 8'
    Cor de Nuit 8'
    Prestant 4'
    Flûte Octaviante 4'
    Viole d'amour 4'
    Basson-Hautbois 8'
    Clarinette 8'
    Voix Humaine 8'

    Jeux de Combinaison
    Nasard 2 2/3'
    Octavin 2'
    Plein-Jeu Harm. 3-6r. 2 2/3'
    Carillon 1-3r. 1'
    Basson 16'
    Trompette Harmonique 8'
    Clairon Harmonique 4'

    Echo (IV), C-g3

    Bourdon 8'
    Flûte 4'
    Nasard 2 2/3'
    Flageolet 2'
    Tierce 1 3/5'
    Cymbale 2r. 2/3'
    Cor Anglais 8'


    Chamade (IV), C-g3

    Tuba Magna 16'
    Tuba Mirabillis 8'
    Cor Harmonique 4'
    Cornette Harmonique 2'






    Pédales de Combinaisons

    Appel les 32'
    Tirasse Grand-Orgue
    Tirasse Positif
    Tirasse Récit
    Combinaisons Pédale
    Combinaisons Grand-Orgue
    Combinaisons Récit
    Appel Chamade
    Appel Anches Positif*
    Expression
    Copula Positif/G-O
    Copula Récit/Grand-Orgue 8'
    Copula Récit/Grand-Orgue 16'
    Copula Echo-Chamade/Grand-Orgue
    Copula Echo-Chamade/Récit
    Trémolo Grand-Orgue
    Trémolo Positif
    Trémolo Récit




    Vulstem samenstellingen

    Plein-Jeu 5r.
    C c0 c1 c2
    1 1 1/3 2 4
    2/3 1 1 1/3 2 2/3
    1/2 2/3 1 2
    1/3 1/2 1 2
    1/4 1/3 2/3 1 1/3
     
    Sesquialtera 2r.
    f0
    2 2/3
    1 3/5
     
    Fourniture 5r.
    C f#0 f#1 f#2
    2 4 8 8
    1 1/3 2 2/3 4 5 1/3
    1 2 2 2/3 4
    2/3 1 1/3 2 2 2/3
    1/2 1 1 1/3 2
     
    Cymbale 4r.
    C c0 f#0 c1 f#1 c2
    2/3 1 1 1/3 2 2 2/3 4
    1/2 2/3 1 1 1/3 2 2 2/3
    1/3 1/2 2/3 1 1 1/3 2
    1/4 1/3 1/2 2/3 1 1 1/3
     
    Cornet 5r.
    c1
    8
    4
    2 2/3
    2
    1 3/5
     
    Plein-Jeu Harmonique 3-6r.
    C c0 c1 c2
    2 2/3 4 5 1/3 8
    2 2 2/3 4 5 1/3
    1 1/3 2 2 2/3 4
      1 1/3 2 2 2/3
        1 1/3 2
          1 1/3
     
    Carillon 1-3r.
    C f0
    1 4
      1 3/5
      1
     
    Cymbale 2r.
    C c0 c1 c2 f#2
    1/3 1/2 2/3 1 1 1/3
    1/4 1/3 1/2 2/3 1

Media